Tohono O'odham Atalık tepary fasulyesi tohumu oturak
Atalık Tohono O'odham fasulyesi tohumu
Ata tohumu, 80-100 günde hasat, yarı oturak tipi
Phaseolus acutifolius - heirloom Tohono O'odham bean
gönderilecek ürün
1 pakette 10 adet tohum
Tohono O'odnam fasulyesi, neredeyse susuz yetiştirilebilen, sıcağa ve kuraklığa Dünya'da en dayanıklı fasulyelerden biridir. Bizdeki börülceye benzer yapıda olup, ülkemizde taze tüketimi daha çok tercih edilebilir. Ancak yine de aşağıdaki bilgileri okuduktan sonra bu iainılmaz yararlı doğa mucizesini kurutulmuş olarakta denemek isteyeceksiniz.
TARİHSEL KÖKENLER: Tepary fasulyeleri, Sonoran Çölü'ne özgüdür ve ilk olarak Kuzeybatı Meksika'daki yabani bitkilerden evcilleştirildiği düşünülmektedir. Bu bölgedeki çöl ortamında yaşayan yerli halk tarafından yaklaşık 4.000 yıldır yetiştirildiği anlaşılmaktadır. Özellikle son 30 yılda, tepary fasulyeleri diğer kurak bölgelere de yayılmıştır.
MUTFAK KULLANIMLARI: Tepary fasulyeleri, mutfakta oldukça çok yönlü olan benzersiz bir lezzet ve doku sunar. Pişirildiklerinde bütün olarak kalan bu fasulyeler, çorbalar, güveçler ve soğuk salatalar için idealdir. Püre haline getirildiklerinde ise kremsi bir dokuya sahip olduklarından, dip soslar ve kremalı çorbalar için de kullanılabilirler. Yoğun ve etsi dokuları, vejetaryen yemekler için mükemmel bir seçimdir. Genel olarak, tüm tepary fasulyeleri zengin fındıksı bir lezzete sahiptir. Beyaz çeşitler, kahverengi çeşitlerden biraz daha tatlıdır; kahverengi çeşitler ise oldukça topraksı, dokulu ve derin bir lezzete sahiptir.
BESİNSEL YARARLAR: Tepary fasulyeleri, pintos veya kırmızı fasulyeler gibi yaygın fasulyelere göre gram başına biraz daha fazla protein sağlar. Ayrıca kalsiyum, niasin, demir, çinko, magnezyum, fosfor ve potasyum açısından daha yüksek miktarlarda içerirler. Süt ürünleri tüketmeyenler için mükemmel bir kalsiyum kaynağıdırlar. Tepary fasulyelerinin en önemli besinsel özelliği ise yüksek miktarda çözünebilen lif içermeleri ve düşük glisemik indekse sahip olmalarıdır. Bu özellikleri, kolesterol ve diyabet kontrolünde çok yardımcıdır. Yüksek lif içeriği nedeniyle sindirimleri yavaş olur. Bu, sürdürülebilir enerji sağlar ve tok hissettirir, bu yüzden sporcular, diyet yapanlar ve diyabetikler için mükemmel bir enerji kaynağıdır. Sindirim rahatsızlığına neden olabilen fasulyelerden hoşlanmayan birçok kişi, tepary fasulyelerinin gaz yapma olasılığının daha düşük olduğunu görecektir.
TIBBİ KULLANIMLAR: Rezervasyon sistemleri ve kentsel alanlar, geleneksel tarımın azalmasına ve tepary fasulyeleriyle şekillenen geleneksel diyetlerin kaybına yol açtı. Bu gelenekler tekrar yaygın hale gelmektedir. Tepary fasulyelerinin Tohono O’odham diyetine yeniden dahil edilmesi, bu durumun ulusal ortalamanın on beş katı olduğu bir grup içinde erişkin yaşta diyabet görülme oranında bir azalmaya neden olmuştur. Tepary fasulyelerindeki yüksek lif seviyeleri, diyabetikler için tehlikeli olan yemeklerden sonra kan şekerinin hızlı yükselmesini önlemeye yardımcı olur.
SOSYO-KÜLTÜREL ÖNEM: Tepary fasulyeleri, Güney ve Orta Arizona'daki Tohono O’odham ve Pima halkları için kültürel olarak çok önemlidir. Papago olarak bilinen Tohono O’odham'ın isminin, 'tepary yiyiciler' anlamına gelen Papavi Kuadam kelimelerinin kısaltmasından geldiği söylenir. Beyaz tepary fasulyesi, Tohono O’odham tarafından çöl halkının çocuğu olarak bilinir ve Samanyolu’nu oluşturur. Efsaneye göre, yaşlı bir adam torununa çok kötü davranmıştır. Çocuk kaçıp yıldızların arasına uzandı. Aşağıya bakarken, büyükbabasının pişmanlık ve üzüntü içinde olduğunu gördü ve onu ziyaret etmeye karar verdi. Çocuk büyükbabasına beyaz fasulyeler getirdi ve bunları uyuduğu yere yakın bir yere ekmesini söyledi. Fasulyeleri ektikten ve tohumları dört kez sakladıktan sonra, çocuğun büyükbabasına fasulyeleri yemesini ve onu düşünmesini söyledi, “Benden, beyaz fasulyeden, canlı ve mutlu olacaksın. Gökyüzündeki o gri çizgi, benim evimdir.”
Tohono O’odham için tepary fasulyeleri her zaman Samanyolu'ndaki yıldızlar kadar bol olmamıştır. 1920'lerde Tohono O’odham çiftçileri yıllık 1.5 milyon pound tepary fasulyesi yetiştirirken, 1930'larda mekanizasyon ve sulama tarımının artmasıyla, tarlarda çalışacak daha az insan gerekiyordu ve kuraklık toleransı yüksek olan geleneksel çeşitler artık o kadar değerli görülmüyordu. 1950'lerde tepary fasulyeleri son derece nadir hale geldi.
1970'ler ve 1980'lerde Native Seeds/SEARCH, tepary fasulyesi kaynaklarını tanımlamaya ve kullanımını teşvik etmeye başladı. Bugün, tepary yetiştiriciliği çok daha yaygın hale gelmiş ve birçok çeşit yetiştirilmektedir; bunlardan bazıları ticari satış için bile yetiştirilmektedir. Native Seeds/SEARCH, düşük ve yüksek çöl ortamlarına uyum sağlamış yaklaşık 100 evcilleştirilmiş ve yabani tepary fasulyesi örneğini korumaktadır.
Ekim: Yıl boyu kapalı mekanda ekimi yapılabilir, don tehlikesi geçtikten sonra dış mekana kalıcı yerine alınabilir. Bulunduğunuz bölgeye göre don tehlikesi geçmeden 2 hafta önce iç mekanda başlatmanız yeterlidir.
Önerilen ekim: Şubat başı-Mayıs sonu arası * Akdeniz ve Ege kıyı kesimlerde Ekim ayı ekimlerine uygundur. Dondan korunaklı olduktan sonra kıştan etkilenmeden erken baharda hasada durur.
Güneş gören, rüzgâr almayan korunaklı bir köşede kolayca yetişir. Dikimden önce toprağın hazırlanması, ekimden fideleme sürecine dek toprağın hazırlanmış toprağın dinlenmesi yerinde olacaktır. Saksılık varyetelerle, bahçe varyeteleri arasında yetiştirme açısından fark yoktur.
Bahçe tipleri sırıklara sardırılmalı, bodur saksı tipleri ise gerekirse sırıkla desteklenmelidir. Ortalama 15-18 °C de tohumları hazırladığınız ekim saksısına 5 cm derine ekin. Çimlenme gerçekleşene dek toprak nemli olmalıdır. En doğrusu nemli toprağa doğrudan ekim yapmaktır. Bu şekilde fidelenen fasulyeler, dış mekâna kalıcı yerlerine son don tehlikesi geçtikten ve toprak ısınmaya başladıktan sonra alınır.
Toprak 15 günde bir sıvı gübreyle -organik- desteklenmeli fasulye toprağı kurutulmadan nemli tutulmalıdır. Toprağa karıştıracağınız, kompost nem tutma kabiliyetini arttırırken, kök çevresine yayacağınız saman ya da ağaç kabukları yaz sıcaklarında hızlı buharlaşmayı engelleyecektir. Fasulye kalitesini artırmak için sık sık hasat edin. Siz topladıkça o daha çok fasulye verecektir. Bodur saksılık varyeteler, süs bitkisi olarak ta güzel görünüm sergilerler. Fasulye yüksek oranda A ve K vitamini içeren yüksek lifli bir besindir.
Yavaş yarayışlı Kompost hayvan gübresi, peletli gübreler ve organik gübrelerle desteklenen toprakta yetişen bitki daha bol hasat verir.
